Góc nhìn kiến trúc qua những thước phim điện ảnh của Roger Deakins
- 282 Studio
- Apr 6
- 5 min read
Roger Deakins là một trong số hiếm hoi những nhà quay phim khiến người xem không chỉ “nhìn thấy” một bộ phim, mà còn thực sự “cảm nhận” nó bằng trái tim. Ông không chỉ tạo nên những khung hình ảnh đẹp – ông chạm vào bản chất sâu thẳm của không gian và kiến trúc, để mỗi khung hình trở thành một lớp cảm xúc, một nhịp đập của tâm hồn nhân vật.
Kiến trúc trong phim của Deakins không tồn tại như phông nền vô tri, mà là nhân vật sống – có tâm trạng, có lịch sử, có tiếng nói thầm thì cùng câu chuyện đang diễn ra.
Trong Skyfall, trụ sở MI6 do văn phòng kiến trúc Farrells thiết kế hiện lên sắc lạnh, được chiếu sáng bằng ánh sáng trắng như thép, gợi nên cảm giác khô khốc, máy móc của bộ máy tình báo – nơi con người trở thành công cụ. Ngược lại, khi Bond trở về ngôi nhà thời thơ ấu, Skyfall – một dinh thự đá xám cũ kỹ giữa cánh đồng hoang – Deakins chọn ánh sáng lửa, ánh sáng tự nhiên, để gợi lên một cảm giác vừa thân quen, vừa u tối. Những bức tường nứt nẻ, hành lang tối sâu hun hút như chính ký ức bị lãng quên của Bond – không gian nơi đó không chỉ chứa kỷ niệm, mà còn là cội rễ của nỗi đau chưa từng gọi tên. Ánh sáng trong tay Deakins trở thành chất liệu kiến trúc – không phải thứ để nhìn rõ mọi vật, mà là thứ vẽ nên khoảng trống, bóng đổ, và những điều chưa được nói ra.
Tòa nhà SIS , còn được gọi là Tòa nhà MI6 , tại Vauxhall Cross là trụ sở của Cơ quan Tình báo Bí mật (SIS), còn được gọi là Tình báo Quân sự, Phân khu 6 ( MI6 ), cơ quan tình báo nước ngoài của Vương quốc Anh. Tòa nhà nằm tại số 85 Albert Embankment ở Vauxhall , London, trên bờ Sông Thames bên cạnh Cầu Vauxhall . Tòa nhà này là trụ sở của SIS kể từ năm 1994 thiết kế bởi kiến trúc sư và các cộng sự văn phòng kiến trúc Farrells thiết kế.
Một phân cảnh trong skyfall được Deakins quay theo kĩ thuật Mirror Shot ( Reflection Shot) tạo hiệu ứng phản chiếu. Kỹ thuật này thường được dùng để tăng tính thẩm mỹ, chiều sâu hình ảnh, hoặc để truyền tải thông điệp ẩn dụ, nội tâm nhân vật. Đây cũng là một kĩ thuật ứng dụng nhiều trong thiết kế không gian kiến trúc.
Ở Blade Runner 2049, sự vĩ đại của hình học kiến trúc trở thành biểu tượng cho quyền lực và sự cô lập. Deakins đặt con người nhỏ bé giữa những khối bê tông khổng lồ, ánh sáng xuyên qua những khe tường cao vút như vết cắt của thế giới hiện thực lên giấc mơ. Niander Wallace sống trong một không gian trống rỗng gần như siêu hình – một đền thờ ánh sáng vàng u tối, nơi ánh sáng không soi rõ mà làm mờ đi, tạo cảm giác lơ lửng giữa sự sống và cái chết. Kiến trúc trong phim không còn là không gian sống – nó là tâm cảnh, là sự phản chiếu của một thế giới đang đánh mất nhân tính. Deakins không dùng ánh sáng để chiếu sáng các mặt phẳng – ông dùng nó để gợi nên chiều sâu cảm xúc. Sự đối lập giữa ánh sáng và bóng tối,một tia sáng xuyên từ mái vòm xuống nhân vật chính như một sợi dây mong manh giữa thân phận con người và thứ gì đó vượt quá sự hiểu biết – liệu ta còn là “người”, hay chỉ là bóng dáng nhân tạo giữa thế giới lạnh lẽo này?
Với The Assassination of Jesse James, Deakins quay phim như thể đang vẽ tranh bằng ánh sáng cổ kính. Những khung hình phủ bụi, ánh sáng xuyên qua rèm cửa mỏng, tạo nên những khối không gian mềm mại, đượm buồn – giống như ký ức đang tan chảy. Những ngôi nhà gỗ cũ kỹ hiện ra không phải để kể về miền viễn Tây – mà để kể về sự tàn phai, về những huyền thoại không còn chỗ đứng trong thời đại thực dụng. Cảnh vật và kiến trúc dần trở nên mơ hồ như chính câu hỏi mà bộ phim đặt ra: đâu là anh hùng, đâu là kẻ phản bội, và liệu có ranh giới nào rõ ràng trong một thế giới đang đổi thay?
Và rồi đến 1917, bộ phim như một bản nhạc giao hưởng không lời của ánh sáng, chuyển động và không gian kiến trúc. Toàn bộ tác phẩm được quay như một cú máy liền mạch ‘one shot scene’, đưa góc nhìn người xem đồng hành cùng hai người lính băng qua chiến hào, nhà thờ đổ nát, làng mạc bỏ hoang, dòng sông trôi lững lờ giữa xác chết và hoa rụng. Mỗi nơi họ đi qua – dù chỉ thoáng chốc – đều mang trọng lượng của chiến tranh, của sự mong manh giữa sống và chết. Một căn hầm nhỏ, một chiếc cầu gãy, một tòa nhà đổ sụp – tất cả hiện lên như những nhân chứng câm lặng của bi kịch con người. Kiến trúc trong 1917 không chỉ là đường đi – nó là sự cản trở, là thử thách, là bóng tối mà người lính phải vượt qua cả bằng thể xác lẫn tâm hồn.
Roger Deakins khiến chúng ta hiểu rằng điện ảnh không chỉ là chuyển động của hình ảnh – mà là chuyển động của cảm xúc qua hình ảnh. Kiến trúc trong phim của ông là bản đồ của tâm lý, là tấm gương phản chiếu bản chất con người.
Nhìn một bức tường trong phim ông quay, ta có thể cảm thấy được sự im lặng. Nhìn một căn phòng tối, ta có thể cảm nhận được quá khứ chưa bao giờ biến mất. Với Deakins, ánh sáng là gió, là ký ức, là tiếng thở dài của không gian. Ông không đơn thuần là người quay phim – ông là người khiến không gian biết nói, khiến kiến trúc biết lắng nghe, và khiến người xem không thể rời mắt khỏi một thế giới quá thật, quá sâu, và quá đẹp đến đau lòng.